کتاب شماره ۲۸ :

🔴 مروری بر کتاب:

همراه با مقدمه ای درباره اصول قرآنی نگرش به تاریخ

موضوع اصلی کتاب قیام محمد‌ بن عبدالله نفس زکیه، از حسنیان است. در ابتدا به مبانی و ماهیت فکری جنبش حسنیان پرداخته شده است تا پس از روشن شدن این مبانی، بهتر بتوان دلیل قیام محمد نفس زکیه را تبیین کرد.

ازاین رو، سعی نگارنده در این پژوهش بر آن است که به عوامل شکست قیام محمد‌بن‌عبدالله و پیامد‏ها و نتایج این قیام بپردازد. عباسیان که خود را در برابر علویان فاقد مقبولیت کافی می‏ دانستند، سعی داشتند استنادات و دلایلی مبنی بر مشروعیت خویش ارائه کنند.

در مقابل، حسنیان نیز برای مشروع جلوه دادن خود، استناداتی دال بر حق جانشینی پیامبر برای خود قائل شدند. یافته ‏های پژوهش حاکی از آن است که حسنیان نسبت به عباسیان، خود را به پیامبر نزدیک‏ تر می ‏دانستند و در واقع، خود را مصداق حقیقی خاندان پیامبر می ‏شمردند. ازاین‌ رو و مطابق این معیار، با تکیه بر ادعاهایی نظیر وراثت ولایت و امامت حضرت علی، حسب (افتخارات پدری) و نسب (خون و نژاد) والاتر، و بیعت عباسیان با آنها در عهد اموی، حق جانشینی پیامبر را متعلق به خود می‏ دانستند.

نفس‌ زکیه فرزند عبدالله محض نوه امام حسن مجتبی‌ علیه السلام است که معاصر امام صادق‌ علیه السلام بود و در مقابل منصور دوانیقی قیام کرد و با همه ‌طرفدارانش کشته شد. او از مدعیان مهدویت به شمار می‌رفت.

ابوعبدالله محمد «نفس زکیه» و ملقب به «صریح قریش» است در سال 100 هـ.ق به دنیا آمد. پدرش عبدالله فرزند حسن مثنی و نوه امام حسن مجتبی علیه السلام است. مادرش هند دختر ابی عبیده بن عبدالله بن زمعه... است و چون مادران و مادربزرگ های محمد هیچکدام کنیز نبودند، برای همین هم لقب صریح قریش داشت.

محمد را از جهت کثرت زهد و عبادت و فقه و دانایی و شجاعت و کثرت فضائل "نفس زکیه" می گفتند. نزدیکان و بنی الحسن نیز از باب این که او همنام پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله بود و بین دو کتف او خال بزرگ سیاهی بود، عقیده داشتند که او مهدی اهل بیت علیهم السلام است.

در مورد نامیده شدنش به المهدی به روایتی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله استناد می نمودند که «مهدی از فرزندان من نام او نام من و نام پدر او نام پدر من است. به نظر مى رسد این حدیث را پیروان همین محمد درباره او ساخته اند، چه نام او محمد و نام پدرش عبدالله است. و یا جمله «اسم ابیه اسم ابى» را بر روایت «المهدى من ولدى اسمه اسمى» افزوده اند.

احمد حنبل ‌این حدیث را با سه طریق در مسند خود نقل کرده که هر سه با جمله: یُواطِی‌ءُ اِسْمُهُ ‌اِسْمی ختم شده. یعنی مهدی همنام من است. طبرانی آن را با 14 طریق از ‌پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت کرده که به همان جمله ختم شده است.

در هر عصر و زمانی جامعه اسلامی، شاهد شورش و قیامی بر علیه دستگاه خلافت بوده و همیشه شیعیان، نگرانی خود از وضع جامعه خویش را به نحوی ابراز کرده‌اند. این تداوم و استمرار می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ امّا قبل از اینکه عوامل تداوم قیام‌ها در دوره خلفای اموی و عبّاسی مورد بررسی قرار گیرد، بهتر است به این سؤال پاسخ دهیم که چه چیزی زمینه برپایی این قیام‌ها را به وجود می آورد؟ برای ریشه‌یابی این قضیه باید به پاره‌ای از آیات و احادیثی که از مبانی اعتقادی شیعه می‌باشد، اشاره کنیم و سپس به سیره عملی و گفتار ائمّه معصومین(ع) به خصوص امام علی(ع) تمسّک جوییم.

آیات جهاد و فضیلت‌های آن به ویژه آیه «وَلا تَحسَبَنَّ الذینَ قُتِلوا فیِ سَبیلِ الله اموَاتاً بَل احیَاءٌ عِندَ رَبِهِم یُرزَقُون» و آیاتی با این مضمون و مفهوم که شیعیان را به بذل جان و مال و آبرو در راه دین خدا ترغیب و تشویق می‌کند، با مؤیّداتی که در احادیث وارد شده، علویان را به قیام بر علیه ظلم و ستم و احقاق حقوق از دست رفته‌شان وادار می‌کرد.

بدون تردید، یکی از بخش‌های مهمّ تاریخ اسلام، بررسی زندگی، احوالات و سیره فرزندان پیامبر اسلام(ص) است. چه آنهایی که به عنوان ائمّه هدی(ع) یادشان در ذهن و ضمیر هر انسانی پایدار و جاودانه است، چه آنهایی که فرزندان ایشانند یا ناشناخته هستند. گروهی از ایشان اگرچه از شهرت زیادی برخوردار نیستند، ولی در ابعاد و گسترش تمدّن اسلامی نقش‌آفرین بوده‌اند.

در تلاطم ادوار و تطوّر زمان توانسته‌اند تعارضات حق و باطل را به درستی بشناسند و در کشاکش، طرف انصاف را برگزینند.

درگیری میان دو حزب علوی و عبّاسی که در قالب بحث‌های کلامی و ادبی آغاز شده بود، سرانجام به مرحله عملی و میدان جنگ کشیده شد. یکی از نشانه‌های ایمان، محمّد بن عبدالله، معروف به «نفس زکیّه»، از نوادگان امام حسن(ع) است که هم عصر دو امام معصوم (امام محمّد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع)) می‌باشد.

🌸ألـلَّـهُـمَــ عَـجِّـلْ لِـوَلـیِـکْ ألْـفَـرَج🌸